In de gezondheidszorg wordt heel wat besproken over mensen met een beperking, maar één van de belangrijkste onderwerpen eigenlijk niet of nauwelijks; contracturen. Dit probleem kan met de juiste kennisoverdracht bijna altijd voorkomen worden.
Wat zijn contracturen? Een oude naam hiervoor is ‘dwangstanden’. Dat klinkt wat lomper, maar maakt wel duidelijk wat het is; een onmogelijkheid om een gewricht te bewegen. Er zijn twee redenen om eens bij contracturen stil te staan. De eerste is dat contracturen beperkend, pijnlijk en kostbaar zíjn. De tweede reden is dat ze voorkomen kunnen worden.
Laten we even stilstaan bij de eerste reden. Als je een gewricht niet of bijna niet kunt gebruiken, geeft dat beperkingen. Als dat in een knie is, kun je moeilijker lopen. Als dat in de elleboog of schouder is, kun je de arm minder goed gebruiken. Het wordt duidelijker als je het contractuurvorming noemt; feitelijk is het een proces. Het stopt niet als je de onderliggende oorzaak niet wegneemt.
De oorzaak is een langdurige belasting van de spier en geen verandering van de stand van het gewricht. Vaak wordt gedacht dat bijvoorbeeld mensen met een spierziekte geen contracturen kunnen krijgen. Maar niets is minder waar. Ook bij hen kunnen spieren belast worden, alleen niet actief, maar passief. Dat komt doordat het gewicht van ledematen trekt aan de spieren. Of doordat het bot, dat zwaarder is dan bindweefsel, te lang op het zachte weefsel drukt. Ook dan ontstaan contracturen. Een gemakkelijke regel is dat een spier de lengte aanneemt zoals je de spier gebruikt. Dus als je iemand die zelf niet kan veranderen van houding steeds in zijn of haar voorkeurshouding laat liggen of zitten, ontstaan vanzelf contracturen. Dat geldt ook wanneer een gewricht altijd dezelfde stand heeft. Dat is bij jong en oud hetzelfde.
De tweede reden om bij contracturen stil te staan, is omdat je ze bijna altijd kunt voorkomen. Contractuurvorming treedt op bij ieder mens, maar zolang je beweegt, beperk je de gewrichten niet. Als je een gewricht niet beweegt, beperk je langzaam maar zeker de bewegingsuitslag van het gewricht. Deze wordt uitgedrukt in graden. Als je een verstandelijke of lichamelijke beperking hebt, staat het vaak aangegeven in je dossier. Maar iemand met deze vermelding in zijn of haar dossier heeft hier helemaal niets aan als niemand een poging doet om contractuurvorming te voorkomen of stoppen.
Kun je het laten ontstaan van contracturen daarom ook als een vrijheidsbeperkende maatregel zien? Eigenlijk wel toch? Ik denk dat als we hierover voldoende kennis overdragen, contracturen vrijwel altijd te voorkomen zijn. En preventie van contracturen voorkomt veel extra beperkingen en pijn.
Als u wilt reageren of vragen heeft, kunt u deze stellen op zorg@houdingsmanagement.nl